شهرستان دزفول ظرفیت های ملی ارزشمند بسیاری دارد که یکی از مهمترین آنها بافت تاریخی و معماری خاص دزفول است. بافت تاریخی دزفول یکی از معدود بافت‌های تاریخی ارزشمند کشور محسوب‌ می‌شود که با وجود همه تغییرات فرهنگی در نحوه معیشت، زندگی و معماری شهرها هنوز هم به دلیل اصالت و ریشه‌دار بودن ارزش‌هایش تا حدود زیادی هویت خود را حفظ کرده است. این بافت با ساختی آجری، کوچه هایی کم عرض ، وجود شوادان ها و نحوه ی همجواری با رود دز، متناسب با آب و هوای دزفول شکل گرفته است. اما ازهمه ی پتانسیل های این گنجینه ی آجری به طور شایسته بهره برداری نشده است.

در محدوده ۲۴۰ هکتاری بافت تاریخی دزفول، بیش از ۱۱۳ اثر ثبت شده ملی شده است . این آثار شامل مساجد، حمام‌ها، خانه‌ها وگذرهای تاریخی هستند که قرن‌ها هویت اصیل معماری سنتی و ایرانی را در خود جای داده اند. به خاطر داشتن هویت معماری مخصوص به شهر دزفول، از آن به عنوان موزه ی آجری ایران یاد می شود. علاوه بر آن بافت تاریخی فصل مشترک و نوستالژیک بسیاری هیئت های مذهبی و فرهنگی در شهر است. از این روست که می توان از سه ظرفیت آن بهره گرفت.

اول ظرفیت فرهنگی این بافت تاریخی است، وجود حسینه ها،‌ مساجد تاریخی، هیئت های مذهبی و ارتباطات قوی همسایگی در آن نشان از سرزندگی و حیات اجتماعی خاص شهر دزفول در گذشته بوده که می تواند الگو و سرمایه ای برای تعاملات در محلات جدید شهر باشد.

دوم ظرفیت معماری این بافت است که با توجه به روند پر شتاب جهانی شدن و از بین رفتن هویت ساختمان های شهرها، می تواند الگویی برای استفاده در نمای ساخت و سازهای جدید در شهر باشد. با همه ی پیشرفت ها در مصالح، آرامشی که در طرح نماهای سنتی ساختمان ها به انسان دست می دهد، گواه این مدعاست، گسترش فضاهای رستوران ها و قهوه خانه های سنتی نشان از انطباق فطرت ایرانیان با کالبد و معماری سنتی است، که چنین حس و هویتی  در بافت تاریخی دزفول، سرشار است.

سومین ظرفیت این بافت ارزشمند،گردشگری است. بناهایی ساده که با شکوه خاصی با نقوش آجری زینت داده شده اند دل هر بیننده و صاحب ذوقی را می رباید. استقبال گردشگرانی که تاکنون از این بافت دیدن نموده اند بهترین گواه فرصت های گردشگری و اقتصادی است. فرصتی عظیم که سایر شهرهای تاریخی نظیر یزد، کرمان،‌قزوین و برخی دیگر به خوبی از آن بهره گرفته اند.

با این همه فرصت با شهر دزفول در دهه های اخیر، سال هاست، نسل جدید با این میراث با ارزش ارتباط چندانی ندارند. از این رو بایستی با قوت بیشتردر احیای بافت تاریخی دزفول که هویت فرهنگی، دینی و تاریخی این شهر است فعالیت کنیم و نگذاریم این منطقه مهم تاریخی برای نسل های جدید به فراموشی سپرده شود. یکی از مزیت هایی که این بافت دارد این است که برخلاف بسیاری بافت های تاریخی که خالی از سکنه شده اند، همچنان زندگی و حیات در آن جاری است. با این همه راه اندازی رستوران های سنتی ، کارگاه ها و موزه ها، می تواند رونق و حیات بیشتری به آن دهد.

با وجود تلاش هایی که در سال های اخیر توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول و اداره میراث فرهنگی شهرستان صورت گرفته اما با توجه به وسعت و گستردگی آثار این بافت، ارتقای زندگی با حفظ میراث‌فرهنگی در بافت قدیم دزفول نیازمند نگاهی ملی و فرامنطقه‌ای است.

بافت تاریخی دزفول بایستی به شایستگی معرفی و مرمت شود. در این مسیر علاوه بر همراهی انجمن های مردمی ، خیرین و ادارات مختلف ، نیازمند نگاهی ملی و فرامنطقه ای است تا با رونق بیشتر به عنوان یکی از سرمایه های غنی معماری، تاریخی و فرهنگی کشور حفظ گردد.

محمد آذرکیش

نشریه دزنامه (خبرنامه داخلی شهرداری دزفول) – شماره دوم ۲۳- مرداد ۱۳۹۳