آسیاب های تاریخی دزفول بخش مهمی از سازه های آبی این شهر هستند که در سه قسمت رودخانه دز واقع شده اند . قدمت اولیه این سازه ها به دوره ساسانی و همزمان با شکل گیری شهر می رسد. به دلیل اهمیت و ارزش این آسیاب ها در دوره های مختلف تاریخی، مرمت و بهسازی شده اند و همواره یکی از مشاغل مهم در آن جریان داشته است. این سازه های ارزشمند در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بخشی از آنها تحت عنوان موزه آب مرمت شده است.
مجموعه رستورانی و گردشگری موزه آب دزفول، یکی از جاذبه های ارزشمند و دیدنی دزفول است. بنای اولیه این آسیاب ها به دوره ساسانی می رسد که در دوره های مختلف بازسازی و مرمت شده اند. و اوج شکوفایی آنها در دوره صفویه بوده است که تعداد آنها به ۵۰ آسیاب در عرض رودخانه رسیده است.
برای استفاده ی بهتر گردشگران از این مجموعه، رستوران و مجموعه ی پذیرایی نیز فراهم گردیده که لذت بازدید از آن را دو چندان می نماید. آسیاب های تاریخی، آبشار مصنوعی پل جدید، فضای سبز و همجواری با رود دز، مجموعه ای رویایی و دلنشین برای ساختن خاطراتی زیبا فراهم نموده است و آن را در میان جاذبه های گردشگری استان خوزستان برجسته می نماید.
این سازه‌ها از مصالحی چون قلوه سنگ رودخانه‌ای، آجر و با ملات ساروج ساخته شده‌اند . شکل معماری آسیاب‌ها برگرفته از سبک معماری بومی این شهرستان بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مرتبط می‌باشند.
پایه این آسیاب‌ها از ملات گچ، خاکستر و آجرها در سه ردیف ساخته شده‌اند که تکرار شده و در قسمت‌هایی از سنگ ساخته می‌شود. دیوارها نیز از آجر و سنگ قلوه رودخانه و ملات ساروج که نوعی آهک‌بندی بوده پوشیده شده است. نحوه کنار هم قرارگیری آسیاب‌ها به شکلی است که در گذشته حالت سد مانند داشته تا آب را به جای مورد نظر هدایت کنند. این سیستمْ سیستم پیشرفته ساسانی بوده است که قسمت اول رودخانه راقطع می‌کند. این سازه‌ها پل بند یا دَمبِرِج نام دارند که علاوه بر ارتباط قسمت غرب و شرق رودخانه در زمان مورد نیاز سطح رودخانه را برای اموری نظیر آب‌رسانی و یا تامین آب کشاورزی بالا یا پایین دست کاربرد دارد. ارتفاع درون اتاقک این آسیاب‌ها تا کف رودخانه حدود چهار متر می‌باشد و حالت تقارن دارند.
به دلیل شرایط خاص، دسترسی مناسب و امکانات مجموعه در همه ی ایام سال می تواند این مجموعه مورد بازدید گردشگران و علاقمندان واقع شود.
عکس و متن : محمد آذرکیش
بسیار عالی