به گفته عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی دزفول: مسجد جامع دزفول قدیمی‌ترین و مهمترین مسجد این شهرستان بوده که در مرکز فعلی شهر قرار دارد. قدمت بالای این مسجد به خوبی در شبستان اصلی و ستون‌های آن نمایان است.
محمد آذرکیش در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در خوزستان بیان کرد: برخی کاوش‌گران ساخت این بنا را مربوط به قرن سوم و یا اوایل قرن چهارم هجری دانسته‌اند. برخی دیگر از جغرافی‌دانان معتقدند که این مسجد در آغاز ورود اسلام به ایران و در قرن اول هجری ساخته شده است که برخی محققان و نشریه‌ها نظیر نشریه تاریخی و باستانی با استناد به منابعی در مورد مسجد جامع، قدمت آن را متعلق به قرن اول هجری می‌دانند.
وی افزود: مسجد جامع دزفول بعد از پل قدیم، مهمترین اثر تاریخی این شهرستان به شمار می‌رود که با توجه به حفظ حالت اولیه خود و ویژگی‌های معماری و تاثیری که در طول تاریخ بر شهر دزفول داشته، به تازگی پرونده ثبت جهانی آن توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای ارایه به سازمان جهانی یونسکو در حال تدوین است.
او خاطرنشان کرد: مسجد جامع در گذر زمان از ابتدا همواره در کانون توجه بوده و به دلیل اهمیت بالا در دوره‌های مختلف بازسازی و مرمت شده است. از روی سنگ نوشته‌های موجود در مسجد آخرین مرمت‌های انجام شده بر آن مربوط به دوره‌های صفویه و قاجاریه می‌باشد. بر یکی از سنگ‌ها مسجد تاریخ تعمیر آن مقارن با پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی بیان شده است و به همین خاطر رنگ‌های آبی و فیروزه‌ای کاشی‌ها که شاخصه معماری آن دوران است در بخش‌هایی از مسجد دیده می‌شود. همچنین بر یکی از کاشی‌ها این مسجد تاریخ ۱۲۵۳ یعنی زمان حکومت محمد شاه قاجار حک شده است.
عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی دزفول توضیح داد: اصل مسجد مانند تمام مساجد کهن اسلامی به نشانه عبودیت و بندگی رنگی از خاک دارد که نمایانگر شکوه، و زیبایی خاصی است. از دیگر دلایل بر قدمت بالای مسجد، سبک معماری آن می‌باشد که الگو گرفته از معماری کاخ ایوان کرخه و دوره ساسانی است و با گشتی در این مسجد زیبا و تاریخی خود را به رخ بیننده کشانده و میهمان سفری به قرن‌ها پیش می‌کند. سید محمد علی امام در صفحه ی ۲۷ کتاب جغرافیایی دزفول، ساختمان اتاق شرقی این مسجد را قدیمی‌ترین ساختمان مسجد جامع عنوان کرده که این بخش از مسجد به غریب‌خانه معروف است.
وی ادامه داد: بنای این مسجد در یک طبقه ساخته شده و دارای صحنی بزرگ است. کالبد اصلی بنا در جبهه جنوبی آن که هسته اولیه مسجد به شمار می‌رود، سنگی است. دیوارهای مسجد جامع بسیار قطور و شبستان آن ایستادگی خود را از ۲۰ ستون سنگی که در وسط شبستان مسجد قرار داشته و جای شمعدان در آن‌ها تعبیه شده است، می‌گیرد. مصالح به کار رفته در دیوارها عمدتاً آجر و در ستون‌ها، سنگ‌های چهارتراش است. همچنین از ملات ماسه و آهک برای ساخت دیوارهای و ستون‌های باربر استفاده شده است. محراب مسجد در وسط شبستان، دارای گچبری‌های زیبایی است. در مجاورت محراب نیز منبری سنگی با ۱۰ پله قرار دارد که در دو طرف آن گلدسته‌های کوچک و سفید رنگی قامت افراشته‌اند .
او یادآور شد: ایوان مسجد که در وسط واقع شده، در دو طرف خود گلدسته‌هایی به ارتفاع ۱۵ متر دارد که شکوه معماری اسلامی و ایرانی آن دوران را به رخ بیننده می‌کشد که با کاشی‌کاری‌های زیبایی مزین شده است. در گذشته بانگ مؤذن مسجد از این گلدسته‌ها نمازگزاران را به به راز و نیاز با معبود فرا می‌خواند. نوع سقف‌های این مسجد، سنتی و تلفیقی از طاق، تویزها، کلمبوها و طاق گهواره‌ای است. سقف ایوان اصلی بنا کاربندی و آجرهای رنگی جدا و چهار تیپ متنوع دارد. سقف ایوان‌های مسجد نیز گنبدی شکل و از آجر هستند.
آذر کیش گفت: ایرج افشار در کتاب یادگارهای خوزستان باستان در خصوص مسجد جامع دزفول آورده است: این مسجد در سده‌های هفت و ۱۲ هجری قمری بازسازی و گسترش یافته است و ایوان شرقی آن از بناهای دوران صفویه به شمار می‌رود که در سال یک هزار و۱۱۰ هجری قمری بنا شده و سر در و گلدسته‌های آن متعلق به سده‌ی ۱۲ هجری قمری است. از دیگر بخش‌های مسجد جامع دزفول شوادانی عمیق با مساحت ۲۰۰ متر است که دارای ۲۵ پله با اتاق‌های کوچکی در وسط پلکان است که در نداشته و در اصلاح به آن‌ها کت گفته می‌شود. برای تهویه هوای در شوادان مسجد ۲ روزنه وجود دارد که از ویژگی‌های معماری دزفول در بناهای تاریخی و بافت قدیم این شهرستان به شمار می‌رود که آن را “دریزه” می‌نامند.
وی توضیح داد: در ورودی شوادان مسجد در صحن اصلی آن قرار دارد و از قدیم برای استراحت نمازگزاران در تابستان‌های گرم خوزستان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این مسجد در سال‌های انقلاب و نیز بعد از آن به عنوان یکی از پایگاه‌های مهم شهر دزفول فعالیت داشته و در حال حاضر در طول سال و مناسبت‌های مختلف مراسم مذهبی برگزار می‌کند. این مسجدبه شماره ۲۸۷ به ثبت در فهرست آثار ملی کشور رسیده است.
ارسال نظر