هر شهروند دزفولی بارها در طول عمر خود به این سوال پاسخ داده که قدمت دزفول چند سال است ، معمولا این پاسخ ها بر اساس شنیده هاست و همین امر سبب شده هر یک متفاوت به این پرسش، جواب دهند. اما اهمیت موضوع سبب شد برای پاسخی درست و مستند تحقیقات بیشتری در این خصوص صورت گیرد و به صورت مستدل و قابل استناد به آن پاسخ گفته شود.
طیق کاوش های باستان شناسان موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در منطقه، شهرستان دزفول تمدنی کهن و پیش از تاریخ را در دل خود جای داده است. ابتدای سکونت انسان‌ها در این شهرستان از تپه‌های چغابنوت آغاز می‌شود. باستان‌شناسان این دانشگاه در سه دوره ی حفاری پیش از انقلاب در این منطقه، دریافتند که قدمت تپه های چغابنوت که با شماره ۳۲۳۲ در فهرست آثار ارزشمند ملی ایران نیز به ثبت رسیده، به میانه هزاره هشتم پیش از میلاد (نزدیک به ده هزار سال) می‌رسد و نشان دهنده آغاز زندگی گروهی قبل از اختراع سفال در شهرستان دزفول است.
این سابقه نشان می دهد که منطقه ی چغابنوت قدیمی ترین منطقه ی زیستی گروهی انسان ها در استان خوزستان است. تپه‌های باستانی چغابنوت دربرگیرنده فازهای نوسنگی پیش از سفال و سفال‌دار اولیه است. پس از آن زندگی در شهرستان دزفول در دوره عتیق در حوزه دشت شوشان شرقی در تپه‌های چغامیش جریان می یابد. این تپه ها گنجینه کاملی از دوران‌های مختلف باستانی است. در این تپه‌ها، با عبور از دوره سفال اولیه، آثار مهمی سفال پخته شده ای کشف شده است.
با وجود قدمت و اهمیت جهانی سابقه ی باستان شناسی دزفول که حتی در سایت های جهانی نیز بین سال های ۳۵۰۰ تا ۴۵۰۰ پیش از میلاد برای خود جایگاهی دارد، نکته جالب توجه این است که آثار با ارزش کشف شده از شهرستان، در موزه های مختلف به صورت پراکنده و بدون ذکر نامی از دزفول نگهداری می شوند. در بازدید از موزه ی ایران باستان تهران مشخص شد دو اثر از تپه های چغامیش دزفول به قدمت بیش از ۶۰۰۰ سال قرار دارد که در گوشه ای از این موزه قرار گرفته و در کنار آنها تنها به ذکر نام چغامیش اکتفا شده و راهنمای این موزه نسبت به سابقه ی باستانی دزفول اظهار بی اطلاعی نمود.
از دیگر آثار مهم باستانی دزفول می‌توان به اولین لوح خشتی یافت شده ی ایران در چغامیش اشاره نمود که نشان‌دهنده آغاز خط و نوشتن در این منطقه است و از آن به عنوان اولین مرکز خط و کتاب ایران یاد می‌شود. اثر مهم دیگر کشف شده، صحنه همنوازی با سازهای موسیقی است که قدمت آن به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد و از آن به عنوان اولین لوح موسیقی در تاریخ موسیقی جهان یاد می‌شود. همچنین مهری گلی در این منطقه یافت شده که تصویر قایقی بزرگ بر روی آن حک گریده و از آن به عنوان قدیمی ترین سند دریانوردی ایرانیان یاد می شود.
آثار مهم بسیار دیگری مربوط به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد تا دوره هخامنشی نیز در چغامیش توسط باستان‌شناس مشهوری نظیر خانم هلن کانتر، پروفسور دلوگاز و پروفسور علی‌زاده از اساتید برجسته باستان‌شناسی دانشگاه شیکاگو کشف شده است که هر یک نشان دهنده ی تمدنی غنی در این منطقه است.
با این همه سابقه باستانی و اشیای متنوعی که از تپه‌های باستانی دزفول تاکنون کشف شده، متاسفانه به دلیل نبود جایگاه مناسبی برای نگهداری از این گونه آثار، در انبارهای موزه‌های مختلف کشور و بعضا در موزه دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شوند و همین موضوع سبب شده تا معرفی درستی از سابقه باستان‌شناسی شهرستان دزفول وجود نداشته باشد. نبود اطلاع رسانی صحیح و پراکندگی آثار سبب شده که با وجود چند جلد مطالعات باستان شناسی در خصوص دزفول در سایت دانشگاه شیکاگو، فرصت آشنایی درست با سابقه باستانی و تمدن این شهرستان از محققان و علاقه‌مندان گرفته شود.
با وجود ارزش های ذکر شده، وجود رشته باستان‌شناسی در دانشگاه آزاد دزفول و ارزش‌های ملی و جهانی تپه‌های باستانی متعدد دزفول، ضرورت احداث موزه باستان‌شناسی در این شهرستان به خوبی احساس می‌شود. راه اندازی موزه ی باستان شناسی و تاریخ دزفول علاوه بر ایجاد مکانی مناسب و امن برای نگهداری و ساماندهی صحیح آثار، فرصت تحقیق در خصوص قدمت و ارزش‌های علمی و باستانی منطقه و زمینه‌ای برای ادامه کاوش‌ها در تپه‌ها را فراهم می آورد. راه اندازی موزه ضمن رونق بیشتر صنعت گردشگری دزفول، زمینه ای برای استفاده از زیبایی های آثار اصیل و ارزشمند سفالی را به عنوان نماد و یا سوغات دزفول فراهم می آورد تا هنرمندان به تولید و عرضه ی این آثار بپردازند.
در دنیای کنونی با توجه به رشد فزاینده ی صنعت گردشگری ، یکی از جذابیت هایی که هر شهری می تواند داشته باشد وجود موزه های متنوع در آن است. بسیاری از کشورها نظیر فرانسه، چین و انگلیس در این خصوص بسیار فعال بود و خصوصا چین در سال های اخیر برنامه ریزی های زیادی صورت داده است. احداث چند هزار موزه ی جدید در این کشور نشان دهنده اهمیت وجود موزه ها در صنعت گردشگری است. حال دزفول با داشتن چنین سابقه ی کهن و با ارزشی نیازمند احداث موزه ی باستان شناسی است تا گردشگران در بازدید از این شهر با سابقه ی ده هزار سال تمدن این شهرستان آشنا شوند.همچنین این موزه فرصتی برای مردم و هنرمندان فرهنگ دوست دزفول است تا بیش از گذشته به داشته های خود افتخار نمایند.
از همین روست که شهرداری دزفول اخیرا نامه نگاری هایی جهت احداث موزه با سازمان ها و نهادهای مرتبط صورت داده است تا محل مناسبی برای نگهداری اشیای کشف شده از تپه‌ها و محوطه‌های باستانی شهرستان دزفول ایجاد شود. این موضوع علاوه بر جنبه های گردشگری، سبب خواهد شد ضمن معرفی بهتر دزفول ، جای خالی آن در کتاب‌ها و مقاله‌های ارایه شد پر شده و از این فرصت ملی و جهانی به نحوه شایسته تری بهره برداری شود.
محمد آذرکیش
مسئول گردشگری و میراث فرهنگی شهرداری دزفول – خبرنامه داخلی شهرداری – شماره ۴ – ۲۰-۶-۹۳
چقدردزفول غریب واقع شده