کت‌های دزفول پناهگاه یا خنک‌کنندهای ساخت بشر در روزگار دور است. صخره‌هایی که مردم شهرستان دزفول از گرمای داغ تابستان‌ به آن پناه می‌برده‌اند. با این‌حال آنطور که کارشناسان می‌گویند هنوز تاریخ دقیق پیدایش و ساخت کت ها مشخص نشده است.
خبرگزاری‌میراث‌فرهنگی ـ گروه میراث‌فرهنگی‌ ـ  کت‌های دزفول در دل صخره‌های کنار رودخانه  که از جنس سنگ کانگرومرا تشکیل شده‌اند، حفر می شوند. درگذشته اغلب برای فرار از گرمای طاقت‌فرسای تابستان مورد استفاده مردم بوده‌اند. دیواره‌ کت‌ها ارتفاعی بین ۲ تا چهار متر داشته و سقف آن‌ها به وسیله سنگ‌های ریز و درشت که به شکل‌ طبیعی زمین می‌باشند، تزیین شده‌اند. مساحت کت‌ها بسته به امکان توسعه و کاربرد آنها از ۵ مترمربع شروع شده و تا بیش از۱۰۰ مترمربع نیز حفر می‌شوند.

به‌گزارش CHN، با وجودی که استان خوزستان یکی از گرم ترین استان های کشور است اما در شمال این استان و شهرستان دزفول ، عبور رودخانه دز از وسط این شهر، تفریحگاه های متنوعی برای فصول گرم سال فراهم نموده که آن را از سایر شهرهای این استان متمایز می نماید و در فصول گرم سال نیز می تواند علاوه براستفاده مردم این شهر و شهرهای اطراف، مقصد گردشگری سایر هموطنان علاقمند به طبیعت و تفریحات تابستانه باشد، تجربه ای که در نوع خود منحصر به فرد می باشد. یکی از این تفریحات حفره های غار مانندی هستند که در کنار ساحل رود دز حفر شده اند و در بین مردم دزفول به کت (kat) مشهور هستند.

«محمد آذرکیش» فعال میراث‌فرهنگی استان خوزستان و کارشناس سابق میراث‌فرهنگی در رابطه با قدمت و چگونگی پیدایش کت‌ها می‌گوید: “دراسکایا”، شرق‌شناس روسی، کلمه کت را به معنای کندن ترجمه کرده است. فرهنگ دهخدا واژه “کت”  را کاریز، و کاریزکن را/ کت کن/ معنی می‌کند و در مورد کاریز می نویسد: کاریز،جوی آبی را گویند،که درزیرزمین بکنند، تا آب از آن روان شود. ( در دزفول کاریز به قمش یا قنات شهرت دارد). در فرهنگ عربی نیز کهف معنایی معادل کت دارد.

به‌گفته آذرکیش، این موضوع که کت‌ها در چه زمانی و توسط چه کسانی حفر شده‌اند به طور کامل مشخص نشده اما آن چه مسلم است این که در گذشته که وسایل خنک کننده مانند امروز وجود نداشت مردم دزفول برای فرار از گرمای هوا در تابستان و هم چنین استفاده از آب رودخانه دز، شنا کردن در آن و لذت بردن از محیط، این فضاها را در صخره‌های مجاور رودخانه دز ایجاد کرده‌اند و به آن‌ها پناه می‌بردند.
این درحالی است که در زمان‌های گذشته افرادی با عنوان میراب یا آب‌سالار وظیفه کنترل ورودی به تونل‌های آبرسانی و شبکه‌های آبیاری زیرزمینی آن زمان شهر دزفول را بر عهده داشتند که این افراد از کت‌ها برای اقامت در کنار دهانه ورودی آب به شبکه آبرسانی که در زبان محلی به قمش (قنات ) معروف‌اند، استفاده می‌کردند.

با این حال آنطور که آذرکیش می‌گوید: امروزه کت ها همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌ و به محلی تفریحی با کارکرد گردشگری تبدیل شده‌اند. مردم بسیاری از شهرهای مختلف، به خصوص شهرهای با آب و هوای گرم در تابستان به شهر دزفول آمده و ساعاتی از شبانه‌روز را درون این کت‌ها ودر کنار ساحل زیبای رود دز می‌گذرانند.

شبیه بودن فضای درون کت ها به غار و نزدیکی به رود موجب می شود، اقامت در این کت ها در طول گرمای روز برای مردم بدون استفاده از هیچ گونه وسایل برقی و خنک کننده و برای فرار از زندگی ماشینی ، دلپذیر و لذت بخش باشد. علاوه بر آن در محل‌هایی که عمق رود مناسب است با رعایت نکات ایمنی ( استفاده از جلیقه و یا آشنایی مناسب با فنون شنا و قسمت های با شدت جریان مناسب آب) شنا در رودخانه تفریحی بسیار لذت بخش است. همچنین مجاورت با رود دز فرصت استفاده از قایق سواری و انواع ورزش های آبی دیگر نظیر جت اسکی، ماهی گیری و … را فراهم می آورد.

این فعال میراث‌فرهنگی معتقد است، در دزفول با نزدیک شدن به ماه های گرم سال، خانواده‌هایی که کت‌هایی در اختیار دارند همانند خانه تکانی ایام نوروز آن‌ها را برای استفاده مهیا می‌کنند. همچنین برخی نیز کت هایی برای استفاده گردشگران و مسافرانی که به این قصد به دزفول سفر می کنند آماده می کنند علاوه بر فصل تابستان در ایام نوروز نیز این کت‌ها جاذبه‌ی خاصی برای مهمانان نوروزی دارند چرا که در کمتر شهری همچین مجموعه ای کنار رودی زلال چون دز شکل گرفته است . به همین سبب استقبال خاصی از آنها می شود.

معروف‌ترین کت دزفول که در مثل‌های دزفولی نیز آورده می‌شود “کت حاج فرج” نام دارد. آذرکیش می‌گوید: دهانه کت حاج فرج از دیگر کت‌ها بزرگ‌تر و متمایزتر است و گفته می‌شود که بانی و سازنده این کت شخص خیری به نام حاج ‌فرج‌الله بوده که در ابتدا آن را برای طلاب ساخته تا در فصل تابستان برای درس خواندن در مضیفه نباشند. این کت‌ بعدها به یک استراحتگاه عمومی تبدیل شد زیرا در آن زمان‌ برای ورود به کت‌ نیازی به گرفتن اجازه از دیگران نبوده است.
در برخی مواقع مردم دزفول از بزرگی دهانه کت حاج ‌فرج‌ این شهر برای تشبیه‌های خود استفاده می‌کنند به این نحو که گاهی دهان بزرگ افراد را به گشادی و بزرگی این کت تشبیه می‌کنند! هم چنین هنگامی که کسی خمیازه می‌کشد به طنز و شوخی به وی می‌گویند دهانش مثل کت حاج‌ فرج است!

در طول مسیر رودخانه دز کت های زیادی وجود به صورت دست کنده در طول زمان به وجود آمده است. درساحل این رود همیشه جاری در شهرستان دزفول، از پایین دست سد دز، کت هایی به صورت پراکنده وجود دارند که در منطقه گلال و کوپیته در شمال شهر دزفول تا طال خانی، تراکم این کت ها از سایر نقاط بیشتر است. همچنین برخی کت ها در منطقه ی دووه در وسط شهر، همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.
با توجه به آب و هوای شهرستان دزفول، کت ها از خرداد تا مهرماه میتواند پذیرای گردشگران و علاقمندان باشند. در فصل تابستان به دلیل استقبال زیاد گردشگران از رودخانه دز در طول این مسیر ۱۰ گروه امداد نجات که از کت های طال خانی شروع و تا پل پنجم دزفول ادامه دارد وظیفه حفاظت از گردشگران را بر عهده دارند و به گشت زنی در رودخانه دز می پردارند.

لینک خبر